BENEDICTIO [BenCla]

¹In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti.

²Benedicat vobis Dominus et custodiat vos. ³Ostendat faciem suam vobis et misereatur vestri. ⁴Convertat vultum suum ad vos et det vobis pacem (cfr. Num 6,24-26), sororibus et filiabus meis, ⁵et omnibus aliis venturis et permansuris in vestro collegio et ceteris aliis tam praesentibus quam futuris, quae finaliter perseveraverint in omnibus aliis monasteriis pauperum dominarum.

⁶Ego Clara, ancilla Christi, plantula beatissimi patris nostri sancti Francisci, soror et mater vestra et aliarum sororum pauperum, licet indigna, ⁷rogo Dominum nostrum Jesum Christum, per misericordiam suam et intercessionem sanctissimae suae Genitricis sanctae Mariae, et beati Michaelis archangeli et omnium sanctorum angelorum Dei, beati Francisci patris nostri et omnium sanctorum et sanctarum, ⁸ut ipse Pater caelestis det vobis et confirmet istam sanctissimam suam benedictionem in caelo et in terra (cfr. Gen 27,28): ⁹in terra, multiplicando vos in gratia et in virtutibus suis inter servos et ancillas suas in Ecclesia sua militanti; ¹⁰et in caelo, exaltando vos et glorificando in Ecclesia triumphanti inter sanctos et sanctas suas.

¹¹Benedico vos in vita mea et post mortem meam, sicut possum et plus quam possum, de omnibus benedictionibus, ¹²quibus Pater misericordiarum (cfr. 2 Cor 1,3) filiis et filiabus benedixit et benedicet in caelo (cfr. Eph 1,3) et in terra, ¹³et pater et mater spiritualis filiis suis et filiabus spiritualibus et benedixit et benedicet. Amen.

¹⁴Estote semper amatrices Dei et animarum vestrarum et omnium sororum vestrarum, ¹⁵et sitis semper sollicitae observare quae Domino promisistis.

¹⁶Dominus vobiscum sit semper (cfr. 2 Cor 13,11), et utinam vos sitis semper cum Ipso (cfr. Joa 12,26; 1 Thess 4,17). Amen.

EPISTOLA I AD SANCTAM AGNETEM DE PRAGA [EpCla1]

¹Venerabili et sanctissimae virgini, dominae Agneti, filiae excellentissimi ac illustrissimi regis Bohemiae, ²Clara, indigna famula Jesu Christi et ancilla inutilis (cfr. Lc 17,10) dominarum inclusarum monasterii Sancti Damiani, sua ubique subdita et ancilla, recommendationem sui omnimodam cum reverentia speciali aeternae felicitatis gloriam adipisci (cfr. Sir 50,5).

³Vestrae sanctae conversationis et vitae honestissimam famam audiens, quae non solum mihi, sed fere in toto est orbe terrarum egregie divulgata, gaudeo plurimum in Domino et exulto (cfr. Hab 3,18); ⁴de quo non tantum ego singularis valeo exultare, sed universi qui faciunt et facere desiderant servitium Jesu Christi. ⁵Hinc est quod, cum perfrui potuissetis prae ceteris pompis et honoribus et saeculi dignitate, cum gloria excellenti valentes inclito Caesari legitime desponsari, sicut vestrae ac eius excellentiae decuisset; ⁶quae omnia respuentes, toto animo et cordis affectu magis sanctissimam paupertatem et corporis penuriam elegistis, ⁷sponsum nobilioris generis accipientes, Dominum Jesum Christum, qui vestram virginitatem semper immaculatam custodiet et illaesam.

⁸Quem cum amaveritis casta estis, cum tetigeritis mundior efficiemini, cum acceperitis virgo estis; ⁹cuius possibilitas fortior, generositas celsior, cuius aspectus pulchrior, amor suavior et omnis gratia elegantior. ¹⁰Cuius estis iam amplexibus astrictae, qui pectus vestrum ornavit lapidibus pretiosis et vestris auribus tradidit inaestimabiles margaritas, ¹¹et totam circumdedit vernantibus atque coruscantibus gemmis atque vos coronavit aurea corona signo sanctitatis expressa (cfr. Sir 45,14).

¹²Ergo, soror carissima, immo domina veneranda nimium, quia sponsa et mater estis et soror Domini mei Jesu Christi (cfr. 2 Cor 11,2; Mt 12,50), ¹³virginitatis inviolabilis et paupertatis sanctissimae vexillo resplendentissime insignita, in sancto servitio confortamini, pauperis Crucifixi ardenti desiderio inchoato, ¹⁴qui pro nobis omnibus crucis sustinuit passionem (cfr. Hebr 12,2), eruens nos de potestate principis tenebrarum (cfr. Col 1,13), qua ob transgressionem primi parentis vincti vinculis tenebamur, et nos reconcilians Deo Patri (cfr. 2 Cor 5,18).

¹⁵O beata paupertas, quae diligentibus et amplexantibus eam divitias praestat aeternas! ¹⁶O sancta paupertas, quam habentibus et desiderantibus a Deo caelorum regnum promittitur (cfr. Mt 5,3) et aeterna gloria vitaque beata procul dubio exhibetur! ¹⁷O pia paupertas, quam Dominus Jesus Christus, qui caelum terramque regebat et regit, qui dixit etiam et sunt facta (cfr. Ps 32,9; 148,5), dignatus est prae ceteris amplexari! ¹⁸Vulpes enim foveas, inquit, habent et volucres caeli nidos, Filius autem hominis, id est Christus, non habet ubi caput reclinet (cfr. Mt 8,20), sed inclinato capite tradidit spiritum (cfr. Joa 19,30).

¹⁹Si ergo tantus et talis Dominus in uterum veniens virginalem, despectus, egenus et pauper in mundo voluit apparere (cfr. 2 Cor 8,9), ²⁰ut homines, qui erant pauperrimi et egeni, caelestis pabuli sufferentes nimiam egestatem, efficerentur in illo divites (cfr. 2 Cor 8,9) regna caelestia possidendo, ²¹exultate plurimum et gaudete (cfr. Hab 3,18), repletae ingenti gaudio et laetitia spiritali, ²²quia, cum vobis magis placuisset contemptus saeculi quam honores, paupertas quam divitiae temporales et magis thesauros in caelo recondere quam in terra, ²³ubi nec rubigo consumit, nec tinea demolitur, et fures non effodiunt, nec furantur (cfr. Mt 6,20), merces vestra copiosissima est in caelis (cfr. Mt 5,12), ²⁴et fore digne meruistis soror, sponsa et mater altissimi Patris Filii (cfr. 2 Cor 11,2; Mt 12,50) et gloriosae Virginis nuncupari.

²⁵Credo enim firmiter vos novisse, quod regnum caelorom nonnisi pauperibus a Domino promittitur et donatur (cfr. Mt 5,3), quia dum res diligitur temporalis fructus amittitur caritatis; ²⁶Deo et mammonae deservire non posse, quoniam aut unus diligitur et alter odio habetur, et aut uni serviet et alterum contemnet (cfr. Mt 6,24); ²⁷et vestitum cum nudo certare non posse, quia citius ad terram deicitur, qui habet unde teneatur, et gloriosum manere in saeculo et illic regnare cum Christo; ²⁸et quoniam ante foramen acus poterit transire camelus, scandere quam dives caelica regna (cfr. Mt 19,24). ²⁹Ideo abiecistis vestimenta, videlicet divitias temporales, ne luctanti succumbere penitus valeretis, ut per arctam viam et angustam portam possitis regna caelestia introire (cfr. Mt 7,13-14). ³⁰Magnum quippe ac laudabile commercium: relinquere temporalia pro aeternis, promereri caelestia pro terrenis, centuplu m pro uno recipere, ac beatam vitam perpetuam possidere (cfr. Mt 19,29).

³¹Quapropter vestram excellentiam et sanctitatem duxi, prout possum, humilibus precibus in Christi visceribus supplicandam (cfr. Phil 1,8), quatenus in eius sancto servitio confortari velitis, ³²crescentes de bono in melius, de virtutibus in virtutes (cfr. Ps 83,8), ut cui toto mentis desiderio deservitis, dignetur vobis optata praemia elargiri.

³³Obsecro etiam vos in Domino, sicut possum, ut me vestram famulam, licet inutilem (cfr. Lc 17,10), et sorores ceteras vobis devotas mecum in monasterio commorantes habere velitis in sanctissimis vestris orationibus commendatas (cfr. Rom 15,30), ³⁴quibus subvenientibus mereri possimus misericordiam Jesu Christi, ut pariter una vobiscum sempiterna mereamur perfrui visione.

³⁵Valete in Domino et oretis pro me (cfr. 1 Thess 5,25).

EPISTOLA II AD SANCTAM AGNETEM DE PRAGA [EpCla2]

¹Filiae Regis regum, ancillae Domini dominantium (cfr. Apoc 19,16; 1 Tim 6,15), sponsae dignissimae Jesu Christi et ideo reginae praenobili dominae Agneti, ²Clara, pauperum dominarum ancilla inutilis et indigna (cfr. Lc 17,10), salutem et semper in summa vivere paupertate.

³Gratias ago gratiae largitori, a quo omne datum optimum et omne donum perfectum creditur emanare (cfr. Jac 1,17), quod te tantis virtutum titulis decoravit et tantae perfectionis insigniis illustravit, ⁴ut, perfecti Patris effecta diligens imitatrix (cfr. Mt 5,48), perfecta fieri merearis, ne oculi sui aliquid in te videant imperfectum (cfr. Ps 138,16).

⁵Haec est illa perfectio, qua te sibi Rex ipse in aethereo thalamo sociabit, ubi sedet stellato solio gloriosus, ⁶quod terreni regni fastigia vilipendens et oblationes imperialis coniugii parum dignas, ⁷aemula sanctissimae paupertatis effecta in spiritu magnae humilitatis et ardentissimae caritatis eius adhaesisti vestigiis (cfr. 1 Petr 2,21), cuius meruisti connubio copulari.

⁸Cum vero noverim te virtutibus oneratam, parcens prolixitati verborum nolo verbis superfluis onerare, ⁹licet tibi nihil superflui videatur ex illis de quibus posset tibi aliqua consolatio provenire. ¹⁰Sed quia unum est necessarium (cfr. Lc 10,42), hoc unum obtestor et moneo per amorem illius, cui te sanctam et beneplacentem hostiam obtulisti (cfr. Rom 12,1), ¹¹ut tui memor propositi velut altera Rachel (cfr. Gen 29,16) tuum semper videns principium, quod tenes teneas, quod facis facias, nec dimittas (cfr. Cant 3,4), ¹²sed cursu concito, gradu levi, pedibus inoffensis ut etiam gressus tui pulverem non admittant, ¹³secura gaudens et alacris per tramitem caute beatitudinis gradiaris, ¹⁴nulli credens, nulli consentiens, quod te vellet ab hoc proposito revocare, quod tibi poneret in via scandalum (cfr. Rom 14,13), ne in illa perfectione, qua Spiritus Domini te vocavit, redderes Altissimo vot a tua (cfr. Ps 49,14).

¹⁵In hoc autem, ut mandatorum Domini securius viam perambules (cfr. Ps 118,32), venerabilis patris nostri fratris nostri Heliae, generalis ministri, consilium imitare; ¹⁶quod praepone consiliis ceterorum et reputa tibi carius omni dono. ¹⁷Si quis vero aliud tibi dixerit, aliud tibi suggesserit, quod perfectionem tuam impediat, quod vocationi divinae contrarium videatur, etsi debeas venerari, noli tamen eius consilium imitari, ¹⁸sed pauperem Christum, virgo pauper, amplectere.

¹⁹Vide contemptibilem pro te factum et sequere, facta pro ipso contemptibilis in hoc mundo. ²⁰Sponsum tuum prae filiis hominum speciosum (cfr. Ps 44,3), pro salute tua factum virorum vilissimum, despectum, percussum et toto corpore multipliciter flagellatum, inter ipsas crucis angustias morientem, regina praenobilis, intuere, considera, contemplare, desiderans imitari.

²¹Cui si compateris conregnabis, condolens congaudebis, in cruce tribulationis commoriens cum ipso in sanctorum splendoribus mansiones aethereas possidebis (cfr. Rom 8, 17; 2 Tim 2,12.11; 1 Cor 12,26; Ps 109, 3), ²²et nomen tuum in libro vitae (cfr. Phil 4,3; Apoc 3,5) notabitur futurum inter homines gloriosum. ²³Propter quod in aeternum et in saeculum saeculi regni caelestis gloriam pro terrenis et transitoriis, aeterna bona pro perituris participes et vives in saecula saeculorum.

²⁴Vale, carissima soror et domina, propter Dominum tuum sponsum; ²⁵et me cum sororibus meis, quae gaudemus de bonis Domini, quae in te per suam gratiam operatur (cfr. 1 Cor 15,10), stude tuis devotis orationibus Domino commendare (cfr. Act 14,22). ²⁶Sororibus etiam tuis nos plurimum recommenda.

EPISTOLA III AD SANCTAM AGNETEM DE PRAGA [EpCla3]

¹In Christo sibi reverendissimae dominae ac prae cunctis mortalibus diligendae sorori Agneti, illustris regis Bohemiae germanae, sed iam summo caelorum Regi sorori et sponsae (cfr. Mt 12,50; 2 Cor 11,2), ²Clara, humillima et indigna Christi ancilla et dominarum pauperum serva, salutis gaudia in auctore salutis (cfr. Hebr 2,10) et quidquid melius desiderari potest (cfr. Phil 4,8-9).

³De sospitate tua, felici statu et successibus prosperis quibus te in incepto cursu ad obtinendum caeleste bravium (cfr. Phil 3,14) vigere intelligo tanto repleor gaudio, ⁴tantaque in Domino exultatione respiro, quanto te novi et arbitror vestigiorum pauperis et humilis Jesu Christi tam in me quam in aliis ceteris sororibus imitationibus mirifice supplere defectum.

⁵Vere gaudere possum, nec me aliquis posset a tanto gaudio facere alienam, ⁶cum, quod sub caelo concupivi iam tenens, callidi hostis astutias et perditricem humanae naturae superbiam et vanitatem humana corda infatuantem te quadam mirabili ipsius Dei oris sapientiae praerogativa suffultam terribiliter ac inopinabiliter videam supplantare, ⁷absconsumque in agro mundi et cordium humanorum thesaurum incomparabilem, quo illud emitur (cfr. Mt 13,44) a quo cuncta de nihilo facta sunt (cfr. Joa 1,3), humilitate, virtute fidei ac paupertatis brachiis amplexari; ⁸et, ut proprie ipsius Apostoli verbis utar, ipsius Dei te iudico adiutricem et ineffabilis corporis eius cadentinm membrorum sublevatricem (cfr. 1 Cor 3,9; Rom 16,3).

⁹Quis ergo de tantis mirandis gaudiis dicat me non gaudere? ¹⁰Gaudeas igitur et tu in Domino semper (cfr. Phil 4,4), carissima, ¹¹nec te involvat amaritudo et nebula, o in Christo dilectissima domina, angelorum gaudium et corona sororum (cfr. Phil 4,1); ¹²pone mentem tuam in speculo aeternitatis, pone animam tuam in splendore gloriae (cfr. Hebr 1,3), ¹³pone cor tuum in figura divinae substantiae (cfr. Hebr 1,3) et transforma te ipsam totam per contemplationem in imagine divinitatis ipsius (cfr. 2 Cor 3,18), ¹⁴ut et ipsa sentias quod sentiunt amici gustando absconditam dulcedinem (cfr. Ps 30,20), quam ipse Deus ab initio suis amatoribus reservavit (cfr. 1 Cor 2,9). ¹⁵Et omnibus quae in hoc fallaci mundo perturbabili suos caecos amatores illaqueant penitus praetermissis, illum totaliter diligas, qui se totum pro tua dilectione donavit (cfr. Gal 2,20), ¹⁶cuius pulchritudinem sol et luna mirantur, cuius praemiorum et eorum pretiositatis et magnitudinis non est finis (cfr. Ps 144,3); ¹⁷illum dico Altissimi Filium, quem Virgo peperit, et post cuius partum Virgo permansit. ¹⁸Ipsius dulcissimae Matri adhaereas, quae talem genuit Filium, quem caeli capere non poterant (cfr. 3 Reg 8,27; 2 Par 2,6), ¹⁹et tamen ipsa parvulo claustro sacri uteri contulit et gremio puellari gestavit.

²⁰Quis non abhorreat humani hostis insidias, qui per fastum momentanearum et fallacium gloriarum ad nihilum redigere cogit quod maius est caelo? ²¹Ecce iam liquet per Dei gratiam dignissimam creaturarum fidelis hominis animam maiorem esse quam caelum, ²²cum caeli cum creaturis ceteris capere nequeant Creatorem (cfr. 2 Par 2,6; 3 Reg 8,27), et sola fidelis anima ipsius mansio sit et sedes (cfr. Joa 14,23), et hoc solum per caritatem qua carent impii, ²³Veritate dicente: Qui diligit me diligetur a Patre meo, et ego diligam eum, et ad eum veniemus et mansionem apud eum faciemus (Joa 14,21.23).

²⁴Sicut ergo Virgo virginum gloriosa materialiter, ²⁵sic et tu, sequens eius vestigia (cfr. 1 Petr 2,21), humilitatis praesertim et paupertatis, casto et virgineo corpore spiritualiter semper sine dubietate omni portare potes, ²⁶illum continens, a quo tu et omnia continentur (cfr. Sap 1,7; Col 1,17), illud possidens quod et comparate cum ceteris huius mundi possessionibus transeuntibus fortius possidebitis. ²⁷In quo quidam mundani reges et reginae falluntur, ²⁸quorum superbiae usque ad caelum licet ascenderint, et caput earum nubes tetigerit, quasi sterquillinium in fine perduntur (cfr. Job 20,6-7).

²⁹Super his autem quae me iam tibi reserare mandasti, ³⁰quae scilicet essent festa quae forte, ut te opinor aliquatenus aestimasse, in varietate ciborum gloriosissimus pater noster sanctus Franciscus nos celebrare specialiter monuisset, caritati tuae duxi respondendum. ³¹Noverit quidem tua prudentia, quod praeter debiles et infirmas, quibus de quibuscumque cibariis omnem discretionem quam possemus facere nos monuit et mandavit, ³²nulla nostrum sana et valida nisi cibaria quadragesimalia tantum, tam in diebus ferialibus quam festivis, manducare deberet, die quolibet ieiunando, ³³exceptis diebus dominicis et die Natalis Domini, in quibus bis in die comedere deberemus. ³⁴Et in diebus quoque Jovis solitis temporibus pro voluntate cuiuslibet, ut quae scilicet nollet, ieiunare non teneretur. ³⁵Nos tamen sanae ieiunamus quotidie praeter dies dominicos et Natalis.

³⁶In omni vero Pascha, ut scriptum beati Francisci dicit, et festivitatibus sanctae Mariae ac sanctorum Apostolorum ieiunare etiam non tenemur, nisi haec festa talia in sexta feria evenirent; ³⁷et sicut praedictum est, semper quae sanae sumus et validae, cibaria quadragesimalia manducamus.

³⁸Verum quia nec caro nostra caro aenea est, nec fortitudo lapidis fortitudo nostra (cfr. Job 6,12), ³⁹immo fragiles et omni corporali sumus debilitati proclivae, ⁴⁰a quadam indiscreta et impossibili abstinentiae austeritate quam te aggressam esse cognovi, sapienter, carissima, et discrete te retrahi rogo et in Domino peto, ⁴¹ut vivens confitearis Domino (cfr. Is 38,19; Sir 17,27), rationabile tuum Domino reddas obsequium (cfr. Rom 12,1), et tuum sacrificium semper sale conditum (cfr. Lev 2,13; Col 4,6).

⁴²Vale semper in Domino, sicut me valere peropto, et tam me quam meas sorores tuis sacris orationibus recommenda.

EPISTOLA IV AD SANCTAM AGNETEM DE PRAGA [EpCla4]

¹Animae suae dimidiae et praecordialis amoris armariae singularis, illustri reginae, Agni Regis aeterni sponsae, dominae Agneti, matri suae carissimae ac filiae inter omnes alias speciali, ²Clara, indigna Christi famula et ancilla inutilis ancillarum eius commorantium in monasterio Sancti Damiani de Assisio, salutem ³et cum reliquis sanctissimis virginibus ante thronum Dei et Agni novum cantare canticum et quocumque ierit Agnum sequi (cfr. Apoc 14,3-4).

⁴O mater et filia, sponsa Regis omnium saeculorum, et si tibi non scripsi frequenter, prout anima tua et mea pariter desiderat et peroptat aliquatenus, ne mireris, ⁵nec credas ullatenus incendium caritatis erga te minus ardere suaviter in visceribus matris tuae. ⁶Hoc est impedimentum defectus nuntiorum et viarum pericula manifesta. ⁷Nunc vero, scribens caritati tuae, congaudeo et exulto tibi in gaudio spiritus (cfr. 1 Thess 1,6), sponsa Christi, ⁸quia velut altera virgo sanctissima, sancta Agnes, Agno immaculato (cfr. 1 Petr 1,19), qui tollit peccata mundi (cfr. Joa 1,29), es mirifice desponsata, sumptis omnibus vanitatibus huius mundi.

⁹Felix certe cui hoc sacro datur potiri convivio (cfr. Lc 14,15; Apoc 19,9), ut ei adhaereatur totis cordis praecordiis, ¹⁰cuius pulchritudinem omnia beata caelorum agmina incessabiliter admirantur, ¹¹cuius affectus afficit, cuius contemplatio reficit, cuius implet benignitas, ¹²cuius replet suavitas, cuius memoria lucescit suaviter, ¹³cuius odore mortui reviviscent, cuiusque visio gloriosa beatificabit omnes cives supernae Jerusalem: ¹⁴quae cum sit splendor aeternae gloriae (cfr. Hebr 1,3), candor lucis aeternae et speculum sine macula (cfr. Sap 7,26). ¹⁵Hoc speculum quotidie intuere, o regina, sponsa Jesu Christi, et in eo faciem tuam iugiter speculare, ¹⁶ut sic totam interius et exterius te adornes amictam circumdatamque varietatibus (cfr. Ps 44,10), ¹⁷omnium virtutum floribus et vestimentis pariter adornata, sicut decet, filia et sponsa carissima summi Regis. ¹⁸In hoc autem speculo refulget beata paupertas, sancta humilitas et ineffabilis caritas, sicut per totum speculum poteris cum Dei gratia contemplari.

¹⁹Attende, inquam, principium huius speculi paupertatem positi siquidem in praesepio et in panniculis involuti (cfr. Lc 2,12). ²⁰O miranda humilitas, o stupenda paupertas! ²¹Rex angelorum, Dominus caeli et terrae in praesepio reclinatur. ²²In medio autem speculi considera humilitatem, saltem beatam paupertatem, labores innumeros ac poenalitates quas sustinuit pro redemptione humani generis. ²³In fine vero eiusdem speculi contemplare ineffabilem caritatem, qua pati voluit in crucis stipite et in eodem mori omni mortis genere turpiori.

²⁴Unde ipsum speculum, in ligno crucis positum, hic consideranda transeuntes monebat dicens: ²⁵O vos omnes qui transitis per viam, attendite et videte si est dolor sicut dolor meus (Lam 1,12); ²⁶respondeamus, inquit, ei clamanti et eiulanti una voce, uno spiritu: Memoria memor ero et tabescet in me anima mea (Lam 3,20). ²⁷Huius igitur caritatis ardore accendaris iugiter fortius, o regina caelestis Regis!

²⁸Contemplans insuper indicibiles eius delicias, divitias et honores perpetuos ²⁹et suspirando prae nimio cordis desiderio et amore proclames: ³⁰Trahe me post te, curremus in odorem unguentorum tuorum (Cant 1,3), sponse caelestis! ³¹Curram, nec deficiam, donec introducas me in cellam vinariam (cfr. Cant 2,4), ³²donec laeva tua sit sub capite meo et dextera feliciter amplexabitur me (cfr. Cant 2,6), osculeris me felicissimo tui oris osculo (cfr. Cant 1,1). ³³In hac contemplatione posita, habeas memoriam pauperculae matris tuae, ³⁴sciens quod ego tuam felicem memoriam descripsi inseparabiliter in tabulis cordis mei (cfr. Prov 3,3; 2 Cor 3,3), habens te prae omnibus cariorem.

³⁵Quid plura? Sileat in dilectione tua lingua carnis; hoc inquit, et loquatur lingua spiritus. ³⁶O filia benedicta, quoniam dilectionem, quam ad te habeo, nullatenus posset exprimere plenius lingua carnis, hoc inquit quae semiplene scripsi. ³⁷Oro benigne ac devote suscipias, attendens in eis saltem affectum maternum, quo circa te ac filias tuas caritatis ardore afficior omni die, quibus me ac filias meas in Christo plurimum recommenda. ³⁸Ipsae vero filiae meae, sed praecipue virgo prudentissima Agnes, soror nostra, se tibi et filiabus tuis, quantum possunt, in Domino recommendant.

³⁹Vale, carissima filia, cum filiabus tuis usque ad thronum gloriae magni Dei (cfr. Tit 2,13) et optate pro nobis.

⁴⁰Latores praesentium carissimos nostros fratrem Amatum, dilectum Deo et hominibus (cfr. Sir 45,1), et fratrem Bonaguram caritati tuae, quantum possum, praesentibus recommendo. Amen.

EPISTOLA AD ERMENTRUDEM [EpCla5]

¹Ermentrudi sorori carissimae Clara Assisias humilis ancilla Jesu Christi, salutem et pacem.

²Novi te, o carissima soror, mundi e coeno, opitulante gratia Dei, feliciter aufugisse; ³quamobrem gaudeo et congratulor tibi, ac iterum gaudeo, te semitas virtutis cum tuis filiabus strenue calcare.

⁴Esto, carissima, fidelis ei cui promisisti usque ad mortem, ab eodem enim coronaberis laurea vitae. ⁵Brevis est labor hic noster, at merces aeterna; non te confundant strepitus mundi fugientis ut umbra; ⁶saeculi fallacis non te dementent inania spectra; ad sibila inferni aures obtura, et eius conatus fortis infringe; ⁷adversa mala libenter sustine, et prospera bona non te extollant: haec enim fidem exposcunt, et illa exigunt; ⁸quae Deo vovisti fideliter redde, et ipse retribuet.

⁹O carissima, caelum suspice quod nos invitat, ac tolle crucem et sequere Christum (cfr. Lc 9,23), qui nos praecedit; ¹⁰etenim post varias et multas tribulationes per ipsum intrabimus in gloriam suam (cfr. Act 14,21; Lc 24,26). ¹¹Ama ex totis praecordiis Deum et Jesum, Filium eius, pro nobis peccatoribus crucifixum, nec de tua mente unquam excidat eius memoria; ¹²fac mediteris iugiter mysteria crucis angoresque matris sub cruce stantis (cfr. Joa 19,25). ¹³Ora et vigila semper (cfr. Mt 26,41). ¹⁴Et opus quod bene coepisti instanter consumma, et ministerium quod assumpsisti in paupertate sancta et humilitate sincera adimple (cfr. 2 Tim 4,5.7).

¹⁵Noli pavere, filia, fidelis Deus in omnibus verbis suis, et sanctus in omnibus operibus suis (cfr. Ps 144,13), effundet super te et super filias tuas benedictionem suam; ¹⁶et erit auxiliator vester et consolator optimus; redemptor noster est et merces aeterna.

¹⁷Oremus Deum invicem pro nobis (cfr. Jac 5,16), sic enim altera alterius onus caritatis ferentes, leviter adimplebimus legem Christi (cfr. Gal 6,2). Amen.

REGULA [RegCla]
[CAPUT I
In nomine Domini!
Incipit forma vitae Sororum Pauperum]

¹Forma vitae Ordinis Sororum Pauperum, quam beatus Franciscus instituit, haec est: ²Domini nostri Jesu Christi sanctum Evangelium observare vivendo in obedientia, sine proprio et in castitate. ³Clara, indigna ancilla Christi et plantula beatissimi patris Francisci, promittit obedientiam et reverentiam domino papae Innocentio et successoribus eius canonice intrantibus et Ecclesiae Romanae. ⁴Et sicut in principio conversionis suae una cum sororibus suis promisit obedientiam beato Francisco, ita eamdem promittit inviolabiliter servare successoribus suis. ⁵Et aliae sorores teneantur semper successoribus beati Francisci et sorori Clarae et aliis abbatissis canonice electis ei succedentibus obedire.

[CAPUT II
De iis quae volunt vitam istam accipere, et qualiter recipi debeant]

¹Si qua divina inspiratione venerit ad nos volens vitam istam accipere, abbatissa sororum omnium consensum requirere teneatur; ²et si maior pars consenserit, habita licentia domini cardinalis protectoris nostri, possit eam recipere. ³Et si recipiendam viderit, diligenter examinet eam vel examinari faciat de fide catholica et ecclesiasticis sacramentis. ⁴Et si haec omnia credat et velit ea fideliter confiteri et usque in finem firmiter observare ⁵et virum non habet vel, si habet, et iam religionem intravit auctoritate dioecesani episcopi, voto continentiae iam emisso, ⁶aetate etiam longaeva vel infirmitate aliqua seu fatuitate ad huius vitae observantiam non impediente, ⁷diligenter exponatur ei tenor vitae nostrae.

⁸Et si idonea fuerit, dicatur ei verbum sancti Evangelii, quod vadat et vendat omnia sua et ea studeat pauperibus erogare (cfr. Mt 19,21 par.). ⁹Quod si facere non potuerit, sufficit ei bona voluntas. ¹⁰Et caveat abbatissa et eius sorores, ne sollicitae sint de rebus suis temporalibus, ut libere faciat de rebus suis, quicquid Dominus inspiraverit ei. ¹¹Si tamen consilium requiratur, mittant eam ad aliquos discretos et Deum timentes, quorum consilio bona sua pauperibus erogentur. ¹²Postea, capillis tonsis in rotundum et deposito habitu saeculari, concedat ei tres tunicas et mantellum. ¹³Deinceps extra monasterium, sine utili, rationabili, manifesta et probabili causa, eidem exire non liceat. ¹⁴Finito vero anno probationis, recipiatur ad obedientiam promittens vitam et formam paupertatis nostrae in perpetuum observare.

¹⁵Nulla infra tempus probationis veletur. ¹⁶Mantellulas etiam possint sorores habere pro alleviatione et honestate servitii et laboris. ¹⁷Abbatissa vero de vestimentis discrete eisdem provideat secundum qualitates personarum et loca et tempora et frigidas regiones, sicut necessitati viderit expedire. ¹⁸Iuvenculae in monasterio receptae infra tempus aetatis legitimae tondeantur in rotundum; ¹⁹et deposito habitu saeculari, induantur panno religioso, sicut visum fuerit abbatissae. ²⁰Cum vero ad aetatem legitimam venerint, indutae iuxta formam aliarum faciant professionem suam. ²¹Et tam ipsis quam aliis novitiis abbatissa sollicite magistram provideat de discretioribus totius monasterii, ²²quae in sancta conversatione et honestis moribus iuxta formam professionis nostrae eas diligenter informet.

²³In examinatione et receptione sororum servientium extra monasterium servetur forma praedicta; quae possint portare calceamenta. ²⁴Nulla nobiscum residentiam faciat in monasterio, nisi recepta fuerit secundum formam professionis nostrae. ²⁵Et amore sanctissimi et dilectissimi Pueri pauperculis panniculis involuti, in praesepio reclinati (cfr. Lc 2,7.12), et sanctissimae Matris eius moneo, deprecor et exhortor sorores meas, ut vestimentis semper vilibus induantur.

[CAPUT III
De divino officio et ieiunio, de confessione et communione]

¹Sorores litteratae faciant divinum officium secundum consuetudinem Fratrum Minorum, ex quo habere poterunt breviaria, legendo sine cantu. ²Et quae occasione rationabili non possent aliquando legendo dicere horas suas, liceat eis sicut aliae sorores dicere Pater noster. ³Quae vero litteras nesciunt dicant viginti quatuor Pater noster pro matutino, pro laude quinque, ⁴pro prima vero, tertia, sexta, nona, pro qualibet istarum horarum septem, pro vesperis autem duodecim, pro completorio septem. ⁵Pro defunctis etiam dicant in vesperis septem Pater noster cum Requiem aeternam, pro matutino duodecim, ⁶cum sorores litteratae teneantur facere officium mortuorum. ⁷Quando vero soror monasterii nostri migraverit, dicant quinquaginta Pater noster.

⁸Omni tempore sorores ieiunent. ⁹In Nativitate vero Domini, quocumque die venerit, bis refici possint. ¹⁰Cum adolescentulis, debilibus et servientibus extra monasterium, sicut videbitur abbatissae, misericorditer dispensetur. ¹¹Tempore vero manifestae necessitatis non teneantur sorores ieiunio corporali.

¹²Duodecim vicibus ad minus de abbatissae licentia confiteantur in anno. ¹³Et cavere debent ne alia verba tunc inserant, nisi quae ad confessionem et salutem pertinent animarum. ¹⁴Septem vicibus communicent, videlicet: in Nativitate Domini, in quinta feria maioris hebdomadae, in Resurrectione Domini, in Pentecoste, in Assumptione beatae Virginis, in festo sancti Francisci et in festo omnium sanctorum. ¹⁵Pro communicandis sanis sororibus vel infirmis capellano intus liceat celebrare.

[CAPUT IV
De electione et officio abbattisae, de capitulo atque de officialibus et de discretis]

¹In electione abbatissae teneantur sorores formam canonicam observare. ²Procurent autem ipsae festinanter habere generalem ministrum vel provincialem Ordinis Fratrum Minorum, ³qui verbo Dei eas informet ad omnimodam concordiam et communem utilitatem in electione facienda. ⁴Et nulla eligatur nisi professa. ⁵Et si non professa eligeretur vel aliter daretur, non ei obediatur, nisi primo profiteatur formam paupertatis nostrae. ⁶Qua decedente, electio alterius abbatissae fiat. ⁷Et si aliquo tempore appareret universitati sororum praedictam non esse sufficientem ad servitium et communem utilitatem ipsarum, ⁸teneantur praedictae sorores iuxta formam praedictam, quam citius possunt, aliam sibi in abbatissam et matrem eligere.

⁹Electa vero cogitet quale onus in se suscepit et cui redditura est rationem de grege sibi commisso (cfr. Mt 12,36; Hebr 13,17). ¹⁰Studeat etiam magis aliis praeesse virtutibus et sanctis moribus quam officio, ut eius exemplo provocatae sorores potius ex amore ei obediant quam timore. ¹¹Privatis amoribus careat, ne dum in parte plus diligit, in totum scandalum generet. ¹²Consoletur afflictas. Sit etiam ultimum refugium tribulatis (cfr. Ps 31,7), ne si apud eam remedia defuerint sanitatum, desperationis morbus praevaleat in infirmis. ¹³Communitatem servet in omnibus, praecipue autem in ecclesia, dormitorio, refectorio, infirmaria et vestimentis. ¹⁴Quod etiam simili modo servare eius vicaria teneatur.

¹⁵Semel in hebdomada ad minus abbatissa sorores suas teneatur ad capitulum convocare; ¹⁶ubi tam ipsa quam sorores de communibus et publicis offensis et negligentiis humiliter debeant confiteri. ¹⁷Et quae tractanda sunt pro utilitate et honestate monasterii, ibidem conferat cum omnibus sororibus suis; ¹⁸saepe enim Dominus quod melius est minori revelat. ¹⁹Nullum debitum grave fiat, nisi de communi consensu sororum et manifesta necessitate, et hoc per procuratorem. ²⁰Caveat autem abbatissa cum sororibus suis, ne aliquod depositum recipiant in monasterio; ²¹saepe enim de huiusmodi turbationes et scandala oriuntur.

²²Ad conservandam unitatem mutuae dilectionis et pacis, de communi consensu omnium sororum omnes officiales monasterii eligantur. ²³Et eodem modo octo ad minus sorores de discretioribus eligantur, quarum in his quae forma vitae nostrae requirit abbatissa uti consilio semper teneatur. ²⁴Possint etiam sorores et debeant, si eis utile et expediens videatur, officiales et discretas aliquando removere et alias loco ipsarum eligere.

[CAPUT V
De silentio ac de locutorio et crate]

¹Ab hora completorii usque ad tertiam sorores silentium teneant, exceptis servientibus extra monasterium. ²Sileant etiam continue in ecclesia, dormitorio, in refectorio tantum dum comedunt; ³praeterquam in infirmaria, in qua pro recreatione et servitio infirmarum loqui discrete semper sororibus liceat. ⁴Possint tamen semper et ubique breviter submissa voce quod necesse fuerit insinuare.

⁵Non liceat sororibus loqui ad locutorium vel ad cratem sine licentia abbatissae vel eius vicariae. ⁶Et licentiatae ad locutorium loqui non audeant, nisi praesentibus et audientibus duabus sororibus. ⁷Ad cratem vero accedere non praesumant, nisi praesentibus tribus ad minus per abbatissam vel eius vicariam assignatis de illis octo discretis, quae sunt electae ab omnibus sororibus pro consilio abbatissae. ⁸Hanc formam loquendi teneantur pro se abbatissa et eius vicaria observare. ⁹Et hoc de crate rarissime. Ad portam vero nullatenus fiat.

¹⁰Ad quam cratem pannus interius apponatur, qui non removeatur nisi cum proponitur verbum Dei vel aliqua alicui loqueretur. ¹¹Habeat etiam ostium ligneum duabus diversis seris ferreis, valvis et vectibus optime communitum, ¹²ut in nocte maxime duabus clavibus obseretur, quarum unam habeat abbatissa, aliam vero sacrista; ¹³et maneat semper obseratum, nisi cum auditur divinum officium et pro causis superius memoratis.

¹⁴Nulla ante solis ortum vel post solis occasum loqui ad cratem alicui ullatenus debeat. ¹⁵Ad locutorium vero semper pannus, qui non removeatur, interius maneat. ¹⁶In quadragesima sancti Martini et quadragesima maiori nulla loquatur ad locutorium, ¹⁷nisi sacerdoti causa confessionis vel alterius manifestae necessitatis, quod reservetur in prudentia abbatissae vel eius vicariae.

[CAPUT VI
De non habendis possessionibus]

¹Postquam altissimus Pater caelestis per gratiam suam cor meum dignatus est illustrare, ut exemplo et doctrina beatissimi patris nostri sancti Francisci poenitentiam facerem, paulo post conversionem ipsius, una cum sororibus meis obedientiam voluntarie sibi promisi.

²Attendens autem beatus pater quod nullam paupertatem, laborem, tribulationem, vilitatem et contemptum saeculi timeremus, immo pro magnis deliciis haberemus, pietate motus scripsit nobis formam vivendi in hunc modum: ³«Quia divina inspiratione fecistis vos filias et ancillas altissimi summi Regis Patris caelestis, et Spiritui Sancto vos desponsastis eligendo vivere secundum perfectionem sancti Evangelii, ⁴volo et promitto per me et fratres meos semper habere de vobis tanquam de ipsis curam diligentem et sollicitudinem specialem.» ⁵Quod dum vixit diligenter implevit, et a fratribus voluit semper implendum.

⁶Et ut nusquam declinaremus a sanctissima paupertate quam cepimus, nec etiam quae post nos venturae essent, paulo ante obitum suum iterum scripsit nobis ultimam voluntatem suam dicens: ⁷«Ego frater Franciscus parvulus volo sequi vitam et paupertatem altissimi Domini nostri Jesu Christi et eius sanctissimae Matris et perseverare in ea usque in finem; ⁸et rogo vos, dominas meas, et consilium do vobis, ut in ista sanctissima vita et paupertate semper vivatis. ⁹Et custodite vos multum, ne doctrina vel consilio alicuius ab ipsa in perpetuum ullatenus recedatis.»

¹⁰Et sicut ego semper sollicita fui una cum sororibus meis sanctam paupertatem quam Domino Deo et beato Francisco promisimus custodire, ¹¹sic teneantur abbatissae quae in officio mihi succedent et omnes sorores usque in finem inviolabiliter observare: ¹²videlicet in non recipiendo vel habendo possessionem vel proprietatem per se neque per interpositam personam, ¹³seu etiam aliquid quod rationabiliter proprietas dici possit, ¹⁴nisi quantum terrae pro honestate et remotione monasterii necessitas requirit; ¹⁵et illa terra non laboretur nisi pro horto ad necessitatem ipsarum.

[CAPUT VII
De modo laborandi]

¹Sorores, quibus dedit Dominus gratiam laborandi, post horam tertiae laborent et de laboritio, quod pertinet ad honestatem et communem utilitatem, fideliter et devote, ²ita quod, excluso otio animae inimico, sanctae orationis et devotionis spiritum non extinguant, cui debent cetera temporalia deservire. ³Et id quod manibus suis operantur, assignare in capitulo abbatissa vel eius vicaria coram omnibus teneatur. ⁴Idem fiat si aliqua eleemosyna pro sororum necessitatibus ab aliquibus mitteretur, ut in communi pro eisdem recommendatio fiat. ⁵Et haec omnia pro communi utilitate distribuantur per abbatissam vel eius vicariam de consilio discretarum.

[CAPUT VIII
Quod nihil approprient sibi sorores, et de eleemosyna procuranda et de sororibus infirmis]

¹Sorores nihil sibi approprient nec domum nec locum nec aliquam rem. ²Et tanquam peregrinae et advenae (cfr. 1 Petr 2,11) in hoc saeculo in paupertate et humilitate Domino famulantes mittant pro eleemosyna confidenter, ³nec oportet eas verecundari, quia Dominus pro nobis se fecit pauperem in hoc mundo (cfr. 2 Cor 8,9). ⁴Haec est illa celsitudo altissimae paupertatis, quae vos, carissimas sorores meas, haeredes et reginas regni caelorum instituit, pauperes rebus fecit, virtutibus sublimavit (cfr. Jac 2,5). ⁵Haec sit portio vestra, quae perducit in terram viventium (cfr. Ps 141,6). ⁶Cui, dilectissimae sorores, totaliter inhaerentes nihil aliud pro nomine Domini nostri Jesu Christi et eius sanctissimae Matris in perpetuum sub caelo habere velitis.

⁷Non liceat alicui sorori litteras mittere vel aliquid recipere aut extra monasterium dare sine licentia abbatissae. ⁸Nec quicquam liceat habere quod abbatissa non dederit aut permiserit. ⁹Quod si a parentibus suis vel ab aliis ei aliquid mitteretur, abbatissa faciat illi dari. ¹⁰Ipsa autem si indiget uti possit, sin autem sorori indigenti caritative communicet. ¹¹Si vero ei aliqua pecunia transmissa fuerit, abbatissa de consilio discretarum in his quae indiget illi faciat provideri.

¹²De infirmis sororibus, tam in consiliis quam in cibariis et aliis necessariis quae earum requirit infirmitas, teneatur firmiter abbatissa sollicite per se et alias sorores inquirere, ¹³et iuxta possibilitatem loci caritative et misericorditer providere. ¹⁴Quia omnes tenentur providere et servire sororibus suis infirmis, sicut vellent sibi serviri (cfr. Mt 7,12) si ab infirmitate aliqua tenerentur. ¹⁵Secure manifestet una alteri necessitatem suam. ¹⁶Et si mater diligit et nutrit filiam suam (cfr. 1 Thess 2,7) carnalem, quanto diligentius debet soror diligere et nutrire sororem suam spiritualem?

¹⁷Quae infirmae in saccis cum paleis iaceant et habeant ad caput capitalia cum pluma; ¹⁸et quae indigent pedulis laneis et culcitris uti possint. ¹⁹Infirmae vero praedictae, cum ab introeuntibus monasterium visitantur, possint singulae aliqua bona verba sibi loquentibus breviter respondere. ²⁰Aliae autem sorores licentiatae monasterium intrantibus loqui non audeant, nisi praesentibus et audientibus duabus discretis sororibus per abbatissam vel eius vicariam assignatis. ²¹Hanc formam loquendi teneantur pro se abbatissa et eius vicaria observare.

[CAPUT IX
De poenitentia sororibus peccantibus imponenda, et de sororibus servientibus extra monasterium]

¹Si qua soror contra formam professionis nostrae mortaliter, inimico instigante, peccaverit, per abbatissam vel alias sorores bis vel ter admonita, ²si non se emendaverit, quot diebus contumax fuerit tot in terra panem et aquam coram sororibus omnibus in refectorio comedat; ³et graviori poenae subiaceat, si visum fuerit abbatissae. ⁴Interim dum contumax fuerit, oretur ut Dominus ad poenitentiam cor eius illuminet. ⁵Abbatissa vero et eius sorores cavere debent, ne irascantur vel conturbentur propter peccatum alicuius, ⁶quia ira et conturbatio in se et in aliis impediunt caritatem.

⁷Si contingeret, quod absit, inter sororem et sororem verbo vel signo occasionem turbationis vel scandali aliquando suboriri, ⁸quae turbationis causam dederit, statim, antequam offerat munus (cfr. Mt 5,23) orationis suae coram Domino, non solum humiliter prosternat se ad pedes alterius veniam petens, ⁹verum etiam simpliciter roget, ut pro se intercedat ad Dominum quod sibi indulgeat. ¹⁰Illa vero memor illius verbi Domini: Nisi ex corde dimiseritis, nec Pater vester caelestis dimittet vobis (cfr. Mt 6,15; 18,35), ¹¹liberaliter sorori suae omnem iniuriam sibi illatam remittat.

¹²Sorores servientes extra monasterium longam moram non faciant, nisi causa manifestae necessitatis requirat. ¹³Et honeste debeant ambulare et parum loqui, ut aedificari semper valeant intuentes. ¹⁴Et firmiter caveant ne habeant suspecta consortia vel consilia aliquorum. ¹⁵Nec fiant commatres virorum vel mulierum, ne hac occasione murmuratio vel turbatio oriatur. ¹⁶Nec praesumant rumores de saeculo referre in monasterio. ¹⁷Et firmiter teneantur, de his quae intus dicuntur vel aguntur, extra monasterium aliquid non referre, quod posset aliquod scandalum generare. ¹⁸Quod si aliqua simpliciter in his duobus offenderit, sit in prudentia abbatissae misericorditer poenitentiam sibi iniungere. ¹⁹Si autem ex consuetudine vitiosa haberet, iuxta qualitatem culpae abbatissa de consilio discretarum illi poenitentiam iniungat.

[CAPUT X
De admonitione et correctione sororum]

¹Abbatissa moneat et visitet sorores suas et humiliter et caritative corrigat eas, non praecipiens aliquid eis, quod sit contra animam suam et nostrae professionis formam. ²Sorores vero subditae recordentur, quod propter Deum abnegaverunt proprias voluntates. ³Unde firmiter suis abbatissis obedire teneantur in omnibus quae observare Domino promiserunt et non sunt animae contraria et nostrae professioni. ⁴Abbatissa vero tantam familiaritatem habeat circa ipsas, ut dicere possint ei et facere sicut dominae ancillae suae; ⁵nam ita debet esse, quod abbatissa sit omnium sororum ancilla.

⁶Moneo vero et exhortor in Domino Jesu Christo, ut caveant sorores ab omni superbia, vana gloria, invidia, avaritia (cfr. Lc 12,15), cura et sollicitudine huius saeculi (cfr. Mt 13,22), detractione et murmuratione, dissensione et divisione; ⁷sint vero sollicitae semper invicem servare mutuae dilectionis unitatem, quae est vinculum perfectionis (cfr. Col 3,14).

⁸Et nescientes litteras non curent litteras discere; ⁹sed attendant, quod super omnia desiderare debent habere Spiritum Domini et sanctam eius operationem, ¹⁰orare semper ad eum puro corde et habere humilitatem, patientiam in tribulatione et infirmitate, ¹¹et diligere eos qui nos persequuntur, reprehendunt et arguunt, ¹²quia dicit Dominus: Beati qui persecutionem patiuntur propter iustitiam, quoniam ipsorum est regnum caelorum (Mt 5,10). ¹³Qui autem perseveraverit usque in finem, hic salvus erit (Mt 10,22).

[CAPUT XI
De clausurae custodia]

¹Ostiaria sit matura moribus et discreta, sitque convenientis aetatis, quae ibidem in cellula aperta sine ostio in die resideat. ²Sit ei et aliqua socia idonea assignata, quae cum necesse fuerit, eius vicem in omnibus exsequatur.

³Sit autem ostium diversis duabus seris ferreis, valvis et vectibus optime communitum, ⁴ut in nocte maxime duabus clavibus obseretur, quarum unam habeat portaria, aliam abbatissa. ⁵Et in die sine custodia minime dimittatur, et una clavi firmiter obseretur.

⁶Caveant autem studiosissime et procurent ne unquam ostium stet apertum, nisi quanto minus fieri poterit congruenter. ⁷Nec omnino aperiatur alicui intrare volenti, nisi cui concessum fuerit a summo Pontifice vel a nostro domino cardinali. ⁸Nec ante solis ortum monasterium ingredi, nec post solis occasum sorores intus aliquem remanere permittant, nisi exigente manifesta, rationabili et inevitabili causa.

⁹Si pro benedictione abbatissae, vel pro aliqua sororum in monialem consecranda, vel alio etiam modo, concessum fuerit alicui episcopo missam interius celebrare, quam paucioribus et honestioribus poterit sit contentus sociis et ministris. ¹⁰Cum autem intra monasterium ad opus faciendum necesse fuerit aliquos introire, statuat tunc sollicite abbatissa personam convenientem ad portam, ¹¹quae tantum illis, et non aliis, ad opus deputatis aperiat. ¹²Caveant studiosissime omnes sorores ne tunc ab ingredientibus videantur.

[CAPUT XII
De visitatore, capellano et cardinali protectore]

¹Visitator noster sit semper de Ordine Fratrum Minorum secundum voluntatem et mandatum nostri cardinalis. ²Et sit talis de cuius honestate et moribus plena notitia habeatur. ³Cuius officium erit, tam in capite quam in membris, corrigere excessus commissos contra formam professionis nostrae. ⁴Qui stans in loco publico, ut videri ab aliis possit, cum pluribus et singulis loqui liceat quae ad visitationis officium pertinent, secundum quod melius viderit expedire.

⁵Capellanum etiam cum uno socio clerico bonae famae, discretionis providae, et duos fratres laicos sanctae conversationis et honestatis amatores, ⁶in subsidium paupertatis nostrae, sicut misericorditer a praedicto Ordine Fratrum Minorum semper habuimus, ⁷intuitu pietatis Dei et beati Francisci, ab eodem Ordine de gratia postulamus. ⁸Non liceat capellano sine socio monasterium ingredi. ⁹Et intrantes in loco sint publico, ut se possint alterutrum semper et ab aliis intueri. ¹⁰Pro confessione infirmarum quae ad locutorium ire non possent, pro communicandis eisdem, pro extrema unctione, pro animae commendatione, liceat eisdem intrare. ¹¹Pro exequiis vero et missarum sollemniis defunctorum, et ad fodiendam vel aperiendam sepulturam, seu etiam coaptandam, possint sufficientes et idonei de abbatissae providentia introire.

¹²Ad haec, sorores firmiter teneantur semper habere illum de sanctae Romanae Ecclesiae cardinalibus pro nostro gubernatore, protectore et correctore, qui fuerit a domino papa Fratribus Minoribus deputatus, ¹³ut semper subditae et subiectae pedibus eiusdem sanctae Ecclesiae, stabiles in fide (cfr. Col 1,23) catholica, paupertatem et humilitatem Domini nostri Jesu Christi et eius sanctissimae Matris et sanctum evangelium, quod firmiter promisimus, in perpetuum observemus. Amen.

TESTAMENTUM [TestCla]

¹In nomine Domini. Amen.

²Inter alia beneficia, quae a largitore nostro Patre misericordiarum (cfr. 2 Cor 1,3) recepimus et quotidie recipimus, et unde Christi glorioso Patri gratiarum actiones magis agere debemus, ³est de vocatione nostra, quae quanto perfectior et maior est, tanto magis illi plus debemus. ⁴Unde Apostolus: «Agnosce vocationem tuam» (cfr. 1 Cor 1,26). ⁵Factus est nobis Filius Dei via (cfr. Joa 14,6), quam verbo et exemplo ostendit et docuit nos beatissimus pater noster Franciscus, verus amator et imitator ipsius.

⁶Igitur considerare debemus, sorores dilectae, immensa beneficia Dei in nobis collata, ⁷sed inter cetera, quae per servum suum dilectum patrem nostrum beatum Franciscum in nobis Deus dignatus est operari, ⁸non solum post conversionem nostram, sed etiam dum essemus in saeculi misera vanitate. ⁹Nam cum ipse sanctus adhuc non habens fratres nec socios, statim quasi post conversionem suam, ¹⁰cum ecclesiam Sancti Damiani aedificaret, ubi consolatione divina totaliter visitatus, compulsus est saeculum ex toto relinquere, ¹¹prae magna laetitia et illustratione Spiritus Sancti de nobis prophetavit, quod Dominus postea adimplevit. ¹²Ascendens enim tunc temporis super murum dictae ecclesiae, quibusdam pauperibus ibi iuxta morantibus, alta voce lingua francigena loquebatur: ¹³«Venite et adiuvate me in opere monasterii Sancti Damiani, ¹⁴quoniam adhuc erunt dominae ibi, quarum f amosa vita et conversatione sancta glorificabitur Pater noster caelestis in universa Ecclesia sua sancta.»

¹⁵In hoc ergo considerare possumus copiosam benignitatem Dei in nobis, ¹⁶qui propter abundantem misericordiam et caritatem suam de nostra vocatione et electione per sanctum suum dignatus est ista loqui. ¹⁷Et non solum de nobis ista pater noster beatissimus Franciscus prophetavit, sed etiam de aliis, quae venturae erant in vocatione sancta, in qua Dominus nos vocavit.

¹⁸Quanta ergo sollicitudine quantoque studio mentis et corporis mandata Dei et patris nostri servare debemus ut cooperante Domino talentum multiplicatum ei reddamus! ¹⁹Ipse enim Dominus non solum posuit nos ut formam aliis in exemplum et speculum, sed etiam sororibus nostris, quas ad vocationem nostram Dominus advocabit, ²⁰ut et ipsae sint conversantibus in mundo in speculum et exemplum. ²¹Cum igitur nos vocaverit Dominus ad tam magna, ut in nobis se valeant speculari quae aliis in speculum sunt et exemplum, ²²tenemur multum benedicere Deum et laudare et ad benefaciendum in Domino confortari amplius. ²³Quapropter, si secundum formam praedictam vixerimus, exemplum nobile aliis relinquemus et aeternae beatitudinis bravium labore brevissimo acquiremus.

²⁴Postquam altissimus Pater caelestis per misericordiam suam et gratiam cor meum dignatus est illustrare, ut exemplo et doctrina beatissimi patris nostri Francisci poenitentiam facerem, ²⁵paulo post conversionem ipsius, una cum paucis sororibus quas Dominus mihi dederat paulo post conversionem meam, obedientiam voluntarie sibi promisi, ²⁶sicut Dominus lumen gratiae suae nobis contulerat per eius vitam mirabilem et doctrinam. ²⁷Attendens autem beatus Franciscus quod essemus fragiles et debiles secundum corpus, nullam tamen necessitatem, paupertatem, laborem, tribulationem vel vilitatem et contemptum saeculi recusabamus, ²⁸immo pro magnis deliciis reputabamus, sicut exemplis sanctorum et fratrum suorum examinaverat nos frequenter, gavisus est multum in Domino; ²⁹et ad pietatem erga nos motus, obligavit se nobis per se et per religionem suam habere semper de nobis tanquam de fratribus suis curam dilig entem et sollicitudinem specialem.

³⁰Et sic de voluntate Dei et beatissimi patris nostri Francisci ivimus ad ecclesiam Sancti Damiani moraturae, ³¹ubi Dominus in brevi tempore per misericordiam suam et gratiam nos multiplicavit, ut impleretur quod Dominus praedixerat per sanctum suum; ³²nam antea steteramus in alio loco, licet parum.

³³Postea scripsit nobis formam vivendi et maxime ut in sancta paupertate semper perseveraremus. ³⁴Nec fuit contentus in vita sua nos hortari multis sermonibus et exemplis ad amorem sanctissimae paupertatis et observantiam eiusdem, sed plura scripta nobis tradidit, ne post mortem suam ullatenus declinaremus ab ipsa, ³⁵sicut et Dei Filius, dum vixit in mundo, ab ipsa sancta paupertate numquam voluit declinare. ³⁶Et beatissimus pater noster Franciscus, eius vestigia imitatus (cfr. 1 Petr 2,21), sanctam paupertatem suam, quam elegit per se et per suos fratres, exemplo suo et doctrina, dum vixit, ab illa nullatenus declinavit.

³⁷Considerans igitur ego Clara, Christi et sororum pauperum monasterii Sancti Damiani ancilla, licet indigna, et plantula sancti patris, cum aliis meis sororibus, tam altissimam professionem nostram et tanti patris mandatum, ³⁸fragilitatem quoque aliarum, quam timebamus in nobis post obitum sancti patris nostri Francisci, qui erat columna nostra et unica consolatio nostra post Deum et firmamentum, ³⁹iterum atque iterum voluntarie nos obligavimus dominae nostrae sanctissimae paupertati, ne post mortem meam sorores, quae sunt et quae venturae sunt, ab ipsa valeant ullatenus declinare.

⁴⁰Et sicut ego studiosa et sollicita semper fui sanctam paupertatem, quam Domino et patri nostro beato Francisco promisimus, observare et ab aliis facere observari, ⁴¹sic teneantur usque in finem illae quae mihi succedent in officio sanctam paupertatem cum Dei auxilio observare et facere observari. ⁴²Immo etiam ad maiorem cautelam sollicita fui a domino papa Innocentio, sub cuius tempore coepimus, et ab aliis successoribus suis nostram professionem sanctissimae paupertatis, quam Domino et beato patri nostro promisimus, eorum privilegiis facere roborari, ⁴³ne aliquo tempore ab ipsa declinaremus ullatenus.

⁴⁴Quapropter, flexis genibus et utroque homine inclinato, sanctae matri Ecclesiae Romanae, summo Pontifici et praecipue domino cardinali, qui religioni fratrum minorum et nobis fuerit deputatus, recommendo omnes sorores meas, quae sunt et quae venturae sunt, ⁴⁵ut amore illius Dei, qui pauper positus in praesepio (cfr. Lc 2,12), pauper vixit in saeculo et nudus remansit in patibulo, ⁴⁶semper gregi suo pusillo (cfr. Lc 12,32), quem Dominus Pater genuit in Ecclesia sua sancta, verbo et exemplo beatissimi patris nostri sancti Francisci, insequendo paupertatem et humilitatem dilecti Filii sui et gloriosae Virginis Matris suae, ⁴⁷sanctam paupertatem, quam Deo et beatissimo patri nostro sancto Francisco promisimus, faciat observari, et in ipsa dignetur fovere ipsas semper et conservare.

⁴⁸Et sicut Dominus dedit nobis beatissimum patrem nostrum Franciscum in fundatorem, plantatorem et adiutorem nostrum in servitio Christi et in his quae Domino et beato patri nostro promisimus, ⁴⁹qui etiam dum vixit sollicitus fuit verbo et opere semper excolere et fovere nos, plantulam suam, ⁵⁰sic recommendo et relinquo sorores meas, quae sunt et quae venturae sunt, successori beatissimi patris nostri Francisci et toti religioni, ⁵¹ut sint nobis in adiutorium proficiendi semper in melius ad serviendum Deo et ad observandam praecipue melius sanctissimam paupertatem.

⁵²Si vero contingeret aliquo tempore dictas sorores locum dictum relinquere et ad alium se transferre, praedictam formam paupertatis, quam Deo et beatissimo patri nostro Francisco promisimus, post mortem meam ubicumque fuerint, observare nihilominus teneantur.

⁵³Sit tamen sollicita et providens tam illa, quae erit in officio, quam aliae sorores, ne circa supradictum locum de terra acquirant vel recipiant, nisi quantum extrema necessitas pro horto ad excolenda olera poposcit. ⁵⁴Si autem ab aliqua parte pro honestate et remotione monasterii, extra saepta horti oporteret plus haberi de terra, non permittant plus acquiri vel etiam recipiant, nisi quantum extrema necessitas poscit; ⁵⁵et illa terra penitus non laboretur nec seminetur, sed semper solida et inculta permaneat.

⁵⁶Moneo et exhortor in Domino Jesu Christo omnes sorores meas, quae sunt et quae venturae sunt, ut semper studeant imitari viam sanctae simplicitatis, humilitatis, paupertatis ac etiam honestatem sanctae conversationis, ⁵⁷sicut ab initio nostrae conversionis a Christo edoctae sumus et a beatissimo patre nostro Francisco. ⁵⁸Ex quibus, non nostris meritis, sed sola misericordia et gratia largitoris, ipse Pater misericordiarum (cfr. 2 Cor 1,3), tam his qui longe sunt quam his qui prope sunt, bonae famae sparsit odorem (cfr. 2 Cor 2,15). ⁵⁹Et ex caritate Christi invicem diligentes, amorem, quem intus habetis, foris per opera demonstretis, ⁶⁰ut ex hoc exemplo provocatae sorores semper crescant in amorem Dei et in mutuam caritatem.

⁶¹Rogo etiam illam quae erit in officio sororum, ut magis studeat praeesse aliis virtutibus et sanctis moribus quam officio, ⁶²quatenus eius exemplo provocatae sorores suae, non tantum ex officio obediant, sed potius ex amore. ⁶³Sit etiam provida et discreta circa sorores suas, sicut bona mater erga filias suas, ⁶⁴et praecipue ut de eleemosynis quas Dominus dabit, eis secundum necessitatem uniuscuiusque studeat providere. ⁶⁵Sit etiam tam benigna et communis, ut secure possint manifestare necessitates suas ⁶⁶et recurrere ad eam omni hora confidenter, sicut eis videbitur expedire, tam pro se quam pro sororibus suis.

⁶⁷Sorores vero quae sunt subditae recordentur quod propter Deum abnegaverunt proprias voluntates. ⁶⁸Unde volo quod obediant suae matri sicut promiserunt Domino sua spontanea voluntate, ⁶⁹ut mater earum videns caritatem, humilitatem et unitatem quam invicem habent, omne onus quod de officio tolerat, levius portet, ⁷⁰et quod molestum est et amarum, propter earum sanctam conversationem, ei in dulcedinem convertatur.

⁷¹Et quoniam arcta est via et semita, et angusta est porta per quam itur et intratur ad vitam, et pauci sunt qui ambulant et intrant per eam (cfr. Mt 7,14); ⁷²et si aliqui sunt qui ad tempus ambulant per eam, paucissimi sunt qui perseverant in ea. ⁷³Beati vero quibus datum est ambulare per eam et perseverare usque ad finem (cfr. Mt 10,22)!

⁷⁴Caveamus ergo, quod si per viam Domini intravimus, quod culpa nostra et ignorantia, aliquo tempore ab ipsa nullatenus declinemus, ⁷⁵ne tanto Domino et suae Virgini Matri et patri nostro beato Francisco, Ecclesiae triumphanti et etiam militanti iniuriam deferamus. ⁷⁶Scriptum est enim: Maledicti qui declinant a mandatis tuis (Ps 118,21).

⁷⁷Huius rei gratia flecto genua mea ad Patrem Domini nostri Jesu Christi (Eph 3,14), suffragantibus meritis gloriosae Virginis sanctae Mariae Matris eius et beatissimi patris nostri Francisci et omnium sanctorum, ⁷⁸ut ipse Dominus, qui dedit bonum principium, det incrementum (cfr. 1 Cor 3,6-7), det etiam finalem perseverantiam. Amen.

⁷⁹Hoc scriptum, ut melius debeat observari, relinquo vobis, carissimis et dilectis sororibus meis, praesentibus et venturis, in signum benedictionis Domini et beatissimi patris nostri Francisci et benedictionis meae, matris et ancillae vestrae.